Thema bestelauto’s | De echte kosten van elektrisch bestellen
Volgens Kristel Lageweg, persvoorlichter van Stichting Natuur & Milieu, is het lijstje met elektrische bestelauto’s dat haar werkgever samen met de ANWB opstelde vooral bedoeld als aanmoediging voor ondernemers, overheden en taxibedrijven. Die kiezen nu nog massaal voor diesels (zie kader ‘Nog geen sprake van marktaandeel’). “Voor de langere termijn is een elektrisch model vaak een betere keuze”, zegt Lageweg. Een elektrische bestelauto zal immers ook de strengste toekomstige milieuzone in mogen. “Ook zijn de oplaadkosten per kilometer lager dan de tankkosten van een diesel- of benzinebesteller en vraagt een elektrische bestelauto minder onderhoud.” Een ranglijst is het overzicht van Natuur & Milieu dus niet. “Je kunt de auto’s nauwelijks vergelijken”, zegt Lageweg. “Verschillende gebruikers stellen verschillende eisen aan de functionaliteiten van een bestelauto.” Veel belangrijker is echter de vraag hoe je dan een keuze maakt uit het aanbod, als vergelijken niet gaat. En bovendien: een bestelauto is een bedrijfsmiddel, en dat moet renderen – dus wat kost zo’n ding nou echt? Wanneer is een elektrische bestelauto goedkoper dan een gelijkwaardig model op diesel? En hoe kan het dat het duurste model, de Streetscooter, zo vaak in het nieuws komt?
Meer keuze
“Over de total cost of ownership van elektrische bestelauto’s weten we nog bijna niets”, zegt Alain Snel, directeur van Autodisk, dat data en software levert aan leasemaatschappijen. Ja, de kosten voor onderhoud en reparatie zullen laag zijn omdat er maar weinig draaiende onderdelen in zitten. “Wat dat betreft is het net een stofzuiger die aan of uit staat.” De grote vraag is echter hoe de restwaarde uitpakt. “Met bestelauto’s is dat sowieso al lastig te bepalen”, zegt Snel. “Vaak zit er een custom interieur in of 
bestickering op.” Van elektrische bestellers zijn er simpelweg geen gegevens over restwaardes, omdat het fenomeen nog te nieuw is. “Die restwaardes hangen in onze beleving samen met de actieradius. Bij elektrische personenauto’s zie je dat verband. Voor bestelauto’s kunnen we dat meenemen in onze aannames.”
We hoeven niet alles zelf uit te rekenen. Renault rekent op zijn website voor dat een Kangoo Z.E. vanaf 15 duizend kilometer per jaar ‘concurrerend’ zou zijn met een dieselauto. Inbegrepen in de exploitatiekosten is de batterijhuur (vanaf 73 euro per maand ex btw), 2 euro per ‘tankbeurt’ en ongespecificeerde onderhoudskosten. Batterijhuur wordt duurder naarmate de auto meer kilometers maakt op jaarbasis. De prijs is bovendien afhankelijk van de gewenste actieradius. De Kangoo haalt maximaal 125 km.
Een nieuwere generatie elektrische bestelauto’s, uit Frankrijk en van Nissan, biedt meer actieradius, en de Nissan bovendien meer laadruimte. Aanschafprijzen, bij deze fabrikanten desgewenst wel inclusief batterijen, stijgen daarvoor ook een paar honderd tot enkele duizenden euro’s. Kortom: ondernemers die elektrisch willen rijden hebben behoorlijk wat keus. De belangrijkste randvoorwaarde is dat de auto per dag niet te veel kilometers hoeft te maken. Daar staat je een stille, uitstootvrije bestelauto tegenover. En een scherpe aanschafprijs dankzij de Milieuinvesteringsaftrek (MIA, 36 procent van het investeringsbedrag) en eventuele lokale subsidies.
Vreemde eend
Vreemde eend in de bijt van het Natuur & Milieu-lijstje is de Streetscooter. In vergelijking met andere modellen kost die fors meer in de aanschaf, terwijl de laadruimte maar amper groter is dan die van de Nissan e-NV200, bij iets meer dan de helft van de actieradius. Deutsche Post/DHL zet dit jaar nog 100 van deze Streetscooters in voor pakketbezorging in 50 Nederlandse steden. In Duitsland rijden er al 2.500 van rond, en Deutsche Post/DHL wil de productiecapaciteit van de Streetscooter opschroeven naar 10 duizend stuks per jaar, omdat de belangstelling enorm is. Gevraagd naar de tco van de Streetscooter reageert Ewout Blaauw, woordvoerder van DHL Nederland, wat afhoudend. “DHL Parcel is gebruiker”, zegt hij, “daarom is die kostenoverweging gevoelig.” Over de keuze voor elektrisch rijden zegt Blaauw: “DHL wil vooroplopen in de verduurzaming van de logistiek. We kijken al jaren naar alternatieve vormen van transport en aandrijving. Toen elektrisch rijden opkwam, bleek dat de ontwikkeling van elektrische bestelauto’s niet hoog op de prioriteitenlijst van fabrikanten stond.”
Een start-up van de technische hogeschool van Aken richtte zich daar wel op. DHL steunde die ontwikkeling, en nam na veelbelovende resultaten de start-up over. Dat was in 2014. “Wij zijn met Streetscooter naast Tesla het enige bedrijf dat zich uitsluitend toelegt op de productie van elektrische voertuigen”, aldus Blaauw.
Zijn collega-woordvoerder op het hoofdkwartier in het Duitse Bonn, Alexander Edenhofer, kan wel spreken vanuit de fabrikantenrol van DHL. “Destijds vonden wij weinig elektrische automodellen die passen bij onze bezorgdienst. Door de aankoop van Streetscooter konden wij zelf het ontwerp optimaliseren. In een reeks workshops met onze postbezorgers hebben we het model telkens verder geoptimaliseerd. Alles wat zij niet nodig hebben is weggelaten. Anderzijds is het laadruim van drie zijden toegankelijk en perfect vierkant, zonder verlies van wielkasten. Ook zijn er camera’s naar opzij en naar achteren.” Heeft de Streetscooter ook nadelen? Edenhofer: “Alleen de actieradius: voor bezorging in landelijke gebieden zijn we nu nog aangewezen op dieselvoertuigen.” Streetscooter en Ford werken ook samen aan een grotere elektrische besteller, op het chassis van de Transit.
Streetscooter vs. Caddy
Hoe presteren de Streetscooter en de Caddy maandelijks bij een looptijd van 72 maanden en 10 duizend kilometer per jaar? Alain Snel van Autodisk rekent het voor. De cijfers van de Streetscooter zijn aannames van Snel, afgezien van het elektriciteitsverbruik, dat afkomstig is van Spijkstaal. In deze berekeningen zijn subsidies en investeringsaftrek niet meegenomen.
Aanschaf: € 35.950
Afschrijving: € 393
Verzekering: € 99
Rente: € 69
MRB: € 0
RO: € 15
B: € 10
Totaal: € 586
Elektriciteit: circa € 425 per jaar
(8 km/kWh, € 0,34 per kWh)
Aanschaf: € 17.450
Afschrijving: € 137
Verzekering: € 62
Rente: € 35
MRB: € 29
RO: € 19
B: € 9
Totaal: € 291
Brandstof: circa € 700 per jaar
(5,5 l / 100 km, dieselprijs € 1,30)
Lage gebruikskosten
En die tco? Edenhofer: “Een van de belangrijkste ontwerpeisen was dat de totale exploitatiekosten niet hoger mochten zijn dan die van conventionele auto’s. De aanschafkosten zijn wel wat hoger, maar die worden gecompenseerd door lagere gebruikskosten.” De Streetscooter heeft een consumentenprijs van 35.950 euro, waar in Duitsland vierduizend euro milieusubsidie van af gaat.
Alain Snel reageert sceptisch. “In vergelijking met de Volkswagen Caddy lijkt me dat heel moeilijk. De afschrijvingskosten van de Streetscooter zijn veel hoger.” Hij levert een berekening aan om dat te onderbouwen. Op basis van 72 maanden en 10 duizend kilometer per jaar komt hij tot 291 euro per maand voor een Caddy en 586 euro per maand voor een Streetscooter Work. “Zelfs als je zo’n Streetscooter 300 dagen inzet voor 60 kilometer per dag, en je 18 duizend kilometer rijdt, wordt het nog moeilijk. Wat gaat er bij zo’n gebruik nu helemaal kapot aan een brandstofauto?”
Geoffrey Jacobs, accountmanager van Spijkstaal, geeft meer duidelijkheid. Spijkstaal is sinds het prille begin van Streetscooter dealer van het merk. Vandaag de dag doet het bedrijf dat samen met leasemaatschappij Alphabet. Spijkstaal richt zich op gemeenten, terwijl Alphabet met name grote bedrijven bedient. Voor service en onderhoud kunnen berijders terecht bij Volvo-dealers door het hele land.
Gevraagd naar de tco stuurt Jacobs een brochure waarin het allemaal netjes uitgerekend staat. Een accupakket heeft een economische levensduur van 7 jaar bij 10 tot 15 duizend kilometer per jaar. Het pakket in de Streetscooter kost al gauw 15 duizend euro, zegt Jacobs, want het zijn batterijen die ook in de BMW i3 zitten. “Die zijn van hoge kwaliteit.” Restwaardes zijn laag, gezien de voortschrijdende technologie. Maar, zo stelt de brochure: tegenover de hoge afschrijving staan structureel lagere gebruikskosten. Elektriciteit kost 3 cent per km, tegen bijna 10 voor ‘een compacte auto op benzine’.
Nog geen sprake van marktaandeel
Dit jaar (tot 24 juli) bestond het bestelwagenpark uit 226 elektrische bestelauto’s; 80 daarvan zijn Nissans e-NV200. Toch kan er gesproken worden van groei, want in heel 2016 werden 299 elektrische bestelauto’s geregistreerd. In totaal werden er tot 24 juli 2017 45.311 bestelauto’s verkocht (zelfde periode 2016: 44.167). Daarmee komt het marktaandeel van elektrische bestelauto’s dit jaar uit op net iets minder dan een half procent.
De onderhoudskosten worden geschat op 180 euro per jaar bij 15 duizend kilometer – ruim 1 cent per kilometer, tegenover 3 voor een conventionele auto. Elektrische auto’s zijn vrijgesteld van wegenbelasting en verzekeringskosten zijn laag, volgens Spijkstaal omdat het diefstalrisico daalt vanwege de beperkte actieradius. Ook zijn bumpers en schermen van kunststof vervaardigd, waardoor de kosten voor aanrijdschades bij Deutsche Post/DHL met 80 procent daalden. Bij 15 duizend km per jaar over 7 jaar is de Streetscooter 5,5 cent per kilometer goedkoper dan een vergelijkbare conventionele auto, stelt Spijkstaal.
‘Cool ding’
Maar ook de andere elektrische bestelauto’s zijn vrijgesteld van mrb en rijden op goedkope stroom. Wat maakt de dure Streetscooter dan zo begeerlijk dat bijvoorbeeld supermarktketens als Jumbo (zie kader) hem willen hebben? Alain Snel: “Het is ook gewoon branding. Zo’n Streetscooter is een cool ding. Een Nissan heeft misschien wel meer range, maar het is wel een Nissan.”
Paul van Dongen, productmanager bij Alphabet Nederland, zegt het iets netter. “Deels is het een imagokwestie: bedrijven willen laten zien dat ze groen bezig zijn. Anderzijds is er ook gewoon veel vraag naar elektrische auto’s in stedelijke gebieden voor bijvoorbeeld nachtleveringen.” Alphabet biedt de Streetscooter Work aan met een looptijd van 72 maanden en 10 duizend kilometer voor een leaseprijs van 599 euro per maand. “Wij zien dat er vraag is naar elektrische voertuigen voor langere periodes, dus daar zetten wij op in.” Maar het blijkt niet de Work – de uitvoering met de box die DHL met zijn postbodes ontwikkelde – die bijvoorbeeld een Jumbo leaset. Dat is de Streetscooter Pure: een chassis met cabine. De Pure kost 31.950 euro, maar kost in de lease onder dezelfde voorwaarden eveneens 599 euro – vanwege de restwaarde. “Voor de Work is veel concurrentie, maar de Pure is uniek”, zegt Van Dongen. “Klanten bouwen de auto zelf op. Dat kan niet bij Peugeot of Nissan.”
Streetscooters voor Jumbo
Eind juni maakte supermarktketen Jumbo bekend dat het een pilot is gestart met de Streetscooter: in Groningen en Utrecht bezorgt Jumbo er online bestelde boodschappen mee. Jumbo zegt te kiezen voor bewezen technologie en gaat daarbij af op de ervaringen van DHL. Tegen het einde van het jaar gaat Jumbo meer Streetscooters inzetten, maar hoeveel dat er zijn laat het bedrijf niet los. Jumbo zegt de stedelijke bezorging te willen verduurzamen en op termijn de circa 150 dieselbusjes die het daarvoor heeft rijden te vervangen door elektrische voertuigen.
Al met al is het lijstje van Natuur & Milieu dus toch best een goede leidraad in de keuze van een elektrische bestelauto: rechttoe rechtaan bestellen kan met een van de standaardmodellen. Daar is het als vanouds een kwestie van merkbeleving en minieme verschillen wegen. Wie specifieke wensen heeft, kan terecht bij de duurste van de lijst om zelf iets moois op te laten bouwen, of om te profiteren van de wijsheid van Duitse postbezorgers. Alain Snel: “Hoe langer je met zo’n auto doet, hoe lager de tco uitvalt. Een Streetscooter moet je aanschaffen en helemaal oprijden, dan is het zo slecht nog niet.”
Het lijstje van Natuur & Milieu
> (* Fabrieksopgave) De lijst van Natuur & Milieu, ingekort tot de modellen van grote merken en de Streetscooter. Prijzen incl. basis-accupakket, behalve voor de Renault Kangoo. Fleet & Mobility heeft de verkoopcijfers toegevoegd (bron: RDC); de kolom ‘Verkoop 2017’ betreft de registraties tot 24 juli 2017.
