Fietsplan Medisch Spectrum Twente: Beloond bikkelen voor bikies
Medisch Spectrum Twente (MST) is een stadsziekenhuis. De hoofdlocatie ligt midden in Enschede, een tweede vestiging ligt in Oldenzaal. “De eerste gedachte over een alternatief voor woon-werkverkeer met de auto vormde zich toen de plannen voor nieuwbouw van het ziekenhuis in Enschede werden gemaakt, nu zo’n acht jaar geleden. Eén van de eigen parkeerplaatsen voor het personeel moest hiervoor worden opgeofferd, maar het was niet zo eenvoudig hiervoor een alternatief te vinden. Parkeerruimte midden in een centrum is duur”, zegt Gerrit van der Kolk, arbeidsvoorwaardenadviseur van MST. Ex-adviseur trouwens, want Van der Kolk is net uit dienst getreden om verder te gaan als zelfstandige met zijn bedrijf Fietsen & belonen. Wel blijft hij als adviseur verbonden aan het ziekenhuis.
Het helemaal laten vervallen van een parkeer-mogelijkheid was geen optie. Het personeel komt deels uit de verre regio, vaak van het platteland waar amper openbaar vervoer te vinden is. De uiteindelijke oplossing was tweeledig: “Enerzijds hebben we het parkeertarief voor onze medewerkers verdubbeld, van 50 cent naar een euro per dag. Anderzijds zijn we aan de slag gegaan met een plan om het fietsen te stimuleren, deels betaald uit de extra parkeerinkomsten. Al snel kwam een beloningssysteem bovendrijven.
Belonen werkt tenslotte beter dan straffen. We hebben dus niet gezegd: jij mag niet meer met de auto komen. Iedereen heeft hier de keuze. Of je betaalt iets meer voor het parkeren, of je pakt de fiets en dat levert je nog iets extra’s op. Naast een goede gezondheid”, zegt Van der Kolk.
Belasting en privacy
Een bonusregeling in het leven roepen is niet heel eenvoudig. Je hebt onder andere te maken met de Belastingdienst en de privacywet. Maar ook met allerlei technische obstakels, zoals de
registratie van de fietsende medewerker versus de automobilist en de ‘uitbetaling’ van de bonussen. “In eerste instantie opperde iemand een stempelkaart. Maar ga dit maar eens bijhouden als je 3.500 werknemers hebt. Via Google vond ik een oplossing met behulp van een app die route en snelheid bijhoudt en daarmee duidelijk aangeeft of iemand met de fiets is of niet. Dat bleek echter een dure oplossing: per fiets heb je een gps-tracker nodig, inclusief abonnement. Kom je al snel uit op zo’n vijf euro per maand, per fiets. Maar dat idee van elektronisch meten sprak ons aan. Daar zijn we verder op gaan bouwen.”
“Welke route iemand neemt om bij het ziekenhuis te komen, is voor ons niet interessant. Plus dat zo’n tracker privacygevoelig is. GPS is daarom niet de oplossing gebleken. Ook niet voor de gereden afstand. In de CAO voor ziekenhuizen is een vergoeding voor woon-werkverkeer opgenomen en in het kader hiervan weten we hoe ver iemand van het werk woont. Die afstand, gemeten met autokilometers, hebben we als uitgangspunt genomen. Dat een fietsroute misschien wat langer is, dat zij dan zo. Zie de beloning als een schouderklopje voor het nemen van de fiets. Bovendien: al kom je bij wijze van spreken met een helikopter en land je op ons helidak, dan nog krijg je dezelfde vergoeding. Die overigens is gemaximaliseerd op nog geen 5 euro per dag”, weet Van der Kolk.
Gerrit van der Kolk is spreker op Future Fleet&Mobility Experience op 14-11-2019. Schrijf nu in voor dit mobiliteitsevent op www.FFME.nl.
Werkkostenregeling
Geen GPS dus, maar wat dan? Uiteindelijk vond Van der Kolk een eenvoudige chip die in de spaken van een fiets gemonteerd wordt. “Wanneer je de fietsenstalling binnenkomt, wordt de chip geregistreerd en weten wij dat je op de fiets bent. Elke chip is via een computersysteem aan een personeelslid gekoppeld. Daarmee is de basis er, nu alleen het beloningssysteem nog”, aldus Van der Kolk. En daar komt de Belastingdienst om de hoek kijken. Je mag niet in geld uitkeren, want dan moet je hierover afdragen. Dus is de werk-kostenregeling erbij gehaald en is aan de achterkant van het online registratiesysteem een webshop gebouwd. Hier kunnen de fietsende medewerkers hun gespaarde punten verzilveren.
“Moesten we alleen nog de hoeveelheid punten bepalen en de waarde daarvan. Omdat we ook de verder weg wonende medewerkers op de fiets wilden krijgen, hebben we gekozen voor een getrapt systeem. Woon je tussen de vier en acht kilometer van het werk, krijg je tien punten. Tussen acht en vijftien kilometer levert vijftien punten op en fiets je meer dan vijftien kilometer, dan krijg je twintig punten. Punten die wij overigens Bikies noemen en die een waarde van 4 cent vertegenwoordigen”.
Meer dan twintig kilometer
Dat puntensysteem leverde overigens als snel wat ontevreden gezichten op. “Wij wisten dat de groep die minder dan vier kilometer van het werk woont toch al met de fiets komt. Dus daar was de stimulatie niet van toepassing. Maar het blijkt een beetje scheef. Terecht. Die fietsers krijgen vijf Bikies. Op het moment denken we zelfs na over een klasse boven de twintig kilometer omdat de elektrische fiets én een steeds beter fietsnetwerk in de regio, met bijvoorbeeld de fietssnelweg F35, dit mogelijk maakt”.
CO2 en calorieën
Het fietsbeloningssysteem laat zien hoe goed de deelnemers bezig zijn. Sinds de start is ruim 11 miljoen kilometer gefietst. Dit scheelt gemiddeld zo’n 710 duizend liter brandstof en daardoor bijna 16 miljoen kilogram CO2. O ja, ook
hebben de fietsers bij elkaar 327 miljoen calorieën verbrand. Gewoon. Gratis.
Om de kosten zo laag mogelijk te houden, is samenwerking gezocht met een lokale fietsenzaak. Die onderhoudt de website en kan er producten op aanbieden. Ook de kosten van de chip, 5 euro, worden terugverdiend met het fietsenplan omdat elke nieuwe deelnemer op een saldo van min 125 Bikies begint.
Stekker erin
Op 1 maart 2013 ging de stekker in het stopcontact en ging het hele systeem ‘live’. “In eerste instantie kostte het systeem vrijwel niks. De deelnemers waren eerst bezig met de chip terugverdienen en voordat er genoeg punten bij elkaar zijn gefietst, ben je weer even verder. We zijn begonnen met fietsgerelateerde items in de webshop, maar ja, een tweede regenpak is niet nodig en als een zadel goed zit, dan zit het goed. Maar wil je andere spullen aanbieden, dan moet je rekening houden met verzenden, retouren en garantie. Dat past niet bij de eenvoud van het systeem, vandaar dat we gekozen hebben voor tegoedbonnen. Zoals van bol.com. Maar ook hebben we meerdere fietsenzaken in de regio benaderd om mee te doen. Aanbetaling op een nieuwe fiets, fietsonderhoud, het kan allemaal met Bikies worden verrekend. We koppelen er zelfs goede doelen aan”, zegt Van der Kolk.
We hebben niet gezegd: jij mag niet meer met de auto komen. Iedereen heeft de keuze.
Het systeem blinkt daarom uit in eenvoud. Als werkgever heb je er weinig omkijken naar omdat website en –shop extern worden onderhouden en de registratie automatisch verloopt. Het ziekenhuis krijgt maandelijks een factuur voor alle verzilverde Bikies en de huur van twee registratieapparaten bij de fietsenstalling. Ondertussen slaat het bonusprogramma behoorlijk aan. “Op dit moment zijn 2.100 van de 3.500 medewerkers in het systeem geregistreerd. Niet iedereen maakt er dagelijks gebruik van, maar een grote groep doet dat wel. We hebben de fietsenstalling al een paar keer moeten vergroten en er zijn zo’n 250 autoparkeerplaatsen minder nodig ten opzichte van het begin. Bovendien merken we dat het stadscentrum wordt ontlast. We kunnen met het
systeem bovendien sturen: dinsdag en donderdag blijken de drukste dagen te zijn, dus hebben we in februari en maart van dit jaar op die dagen medewerkers die die dagen met de fiets kwamen,
dubbele punten gegeven. Zo zetten we de verdubbelaar in om mensen ook in de winter op de fiets te houden”, aldus Van der Kolk.
Het plan heeft zijn succes bewezen. En de Spitsbreker-award is daarvan een mooie bevestiging. Van der Kolk: “We hebben grote bedrijven achter ons gelaten en dat geeft een goed gevoel. Vooral omdat ons systeem heel simpel is en mensen echt activeert. Je draagt bij aan minder verkeer, minder CO2 én het levert bovendien een gezondere werknemer op. Het mes snijdt aan vele kanten. En het mooie is: alles is er nu, je kunt zo instappen als je als bedrijf interesse hebt. Er zijn al een paar andere organisaties die zich hebben aangesloten. Mooi toch? Je hoeft bij wijze van spreken alleen maar te bepalen hoeveel een Bikie je waard is en welke afstanden bij welke beloning horen.”
Goede combinatie
Gevraagd wat hij van andere vervoersoplossingen vindt, zegt Van der Kolk dat wat hem betreft een combinatie van vervoersmogelijkheden goed gaat werken, inclusief de deelauto. “MaaS heeft wat dit betreft goede vooruitzichten. Een eigen auto staat het grootste deel van de dag stil en het besef groeit dat dit niet langer houdbaar is, gezien de kosten voor portemonnee en milieu. De stikstofdiscussie draagt hier aan bij. Bezit lijkt bovendien steeds minder belangrijk te worden, kijk maar naar de groei van private lease. MaaS als concept met een goede combinatie van fiets, auto en openbaar vervoer lijkt mij een goede zet in de richting om eigen autobezit en/of -kilometers terug te dringen. Of dit allemaal een zaak voor werkgevers is? Laat dit maar over aan leasemaatschappijen”, aldus Van der Kolk, die tot slot in dit kader nog wijst op een nieuw initiatief van de lokale busvervoerder om abonnementen tot 70 procent goedkoper te maken voor het ziekenhuispersoneel. Daar zitten wel wat haken en ogen aan: veel personeel woont op het platteland, waar misschien een keer per uur een bus komt. Dan moet je goed plannen. Het ziekenhuis helpt hier bij door flexibel met werktijd om te gaan. Maar het is alweer een proef om het autoverkeer nog verder terug te brengen. //
