Marije Klomp (Radboud Universiteit) : “Verbieden helpt niet”
“Voorheen stond duurzaamheid nog voor een bepaald idealisme. Maar inmiddels is het niet langer alleen een ideaal, maar een bittere noodzaak”, stelt Marije Klomp, programmadirecteur duurzaamheid van de Radboud Universiteit (RU) in Nijmegen. “Iedereen worstelt met de klimaatdoelstellingen. Ik zie de reductie van CO2-uitstoot als een gezamenlijke zoektocht naar de juiste, schonere oplossingen die door iedereen worden gedragen. We moeten er wereldwijd mee aan de slag. De weg naar een minder vervuilende wereld raakt zoveel facetten in ons leven en mobiliteitsgedrag dat je wel met elkaar in gesprek moet. Gelukkig is de urgentie hiervan ondertussen in steeds bredere kring doorgedrongen en snappen veel mensen dat er een andere manier van denken en doen nodig is. De vervuilende optie moet in alle opzichten onaantrekkelijker worden ten opzichte van de standaard optie. Mensen moeten ook zien en voelen dat ze meer profijt van de schonere oplossingen hebben.”
Toekomst
Het is vier jaar geleden dat Klomp in deze functie bij de Radboud Universiteit begon, nadat ze jarenlang bij MVO Nederland bedrijven had geadviseerd. “Het leek me spannend om nu eens aan de andere kant van de tafel te zitten en zelf verantwoordelijk te zijn voor het beleid én de uitvoering ervan binnen een organisatie”, zegt Klomp.
In dat beleid staat één uitgangspunt centraal: duurzaamheid in de breedste zin integreren in de bedrijfsvoering en het studieaanbod van de Radboud Universiteit. Haar scope en werkveld reikt dan ook van mobiliteit tot circulariteit, energietransitie, biodiversiteit en de zorg dat duurzaamheid als vast thema wordt opgenomen in het opleidingsaanbod van de verschillende studies.
“Op een universiteit wordt de toekomst uitgevonden en wordt de nieuwe generatie medebeleidsbepalers opleid. Als we het thema duurzaamheid standaard in alle studierichtingen meenemen, is er een grote kans dat de nieuwe lichting dat ook meeneemt in z’n toekomstige denken en doen. Ik geloof er sterk in dat we studenten daarmee kunnen aanzetten tot nadenken over hun eigen bijdrage aan de ingewikkelde duurzaamheidsvraagstukken. En vergeet niet dat een universiteit bij uitstek een interessante broedplaats is voor meer onderzoek naar innovaties en ideeën, dat willen we hiermee ook verder stimuleren.” Zo onderzoeken studenten van de Hogeschool HAN bijvoorbeeld hoe de doorstroming en verkeersveiligheid op de campus kan worden verbeterd.
Mensen moeten voelen dat ze meer profijt van schonere opties hebben
Wat Klomp vooral ook zo aantrok aan het werken bij de Radboud Universiteit zijn de grote aantallen weggebruikers op het terrein. Even ter illustratie: de campus Heijendaal in Nijmegen, waar naast de universiteit, ook Hogeschool Arnhem Nijmegen, het Radboudumc en het ROC zijn gevestigd, heeft dagelijks te maken met het komen en gaan van 50 duizend studenten, 17 duizend medewerkers en nog eens 5 duizend polikliniekbezoekers.
“We hebben veel last van vastlopend verkeer, zowel met auto’s als met fietsen. Om de doorstroming te verbeteren, zijn we begonnen met het spreiden van de aanvangstijden zodat niet iedereen op hetzelfde moment hiernaartoe komt. Dat is natuurlijk ook goed toepasbaar op bedrijventerreinen. Het vereist goede samenwerking en bereidheid van alle partijen, maar wij merken dat het meer ruimte geeft.”
Logische optie
Om het schonere beleid met minder auto’s, betere bereikbaarheid en minder CO2-uitstoot te kunnen realiseren, maakt de Radboud Universiteit deel uit van het project Duurzaam Bereikbaar Heijendaal. Hierin zijn, naast de campuspartijen, onder andere de gemeente, de provincie, OV-aanbieders en het Ministerie van I en W vertegenwoordigd om zich gezamenlijk sterk te maken voor een goed beheersbare mobiliteitsaanpak en autoluwe campus.
“Niet alleen voor medewerkers, maar ook voor studenten die wat verder weg wonen, blijkt de auto toch vaak de enige logische optie om hiernaartoe te komen. We hebben hier ook te maken met studenten uit Duitsland, die vaak met de auto komen. Om dat autogebruik te ontmoedigen, proberen we andere alternatieven te promoten. We onderzoeken nu de mogelijkheid voor een campusbrede MaaS-app waarmee we duurzamere reisalternatieven stimuleren, zoals combinaties van auto, fiets en OV. Via de app is het voor mensen dan veel makkelijker om te kiezen voor andere, duurzamere manieren van reizen”, stelt Klomp.
De grote kunst is om te weten hoe je binnen de organisatie invloed kunt uitoefenen
Om te zorgen dat de campus zoveel mogelijk autoluw wordt, worden ook andere alternatieven bekeken en gefaciliteerd. Behalve het OV, gaat het dan over deelfietsen, -scooters en deelauto’s. Zo zijn sinds een paar weken deelconcepten op de campus te vinden: deelfietsen van Bolt, deelscooters van Felyx en deelauto’s van Go About. Via een aanbesteding heeft de gemeente dit najaar een vergunning afgegeven voor 400 elektrische fietsen en 200 deelscooters, waarbij de campus Heijendaal als één van de stallingsplekken is aangewezen. In deze fase gaat het nog om 200 fietsen en 100 scooters, maar die aantallen moeten op den duur zijn verdubbeld.
De deelvoertuigen staan er nog te kort om een goed oordeel over te kunnen geven of te kunnen meten of het autoverbruik hierdoor ook is afgenomen, aldus collega Nathan Hooghof, adviseur mobiliteit en bereikbaarheid van de Radboud Universiteit. “Het lijkt erop dat er van de deelfietsen en -scooters goed gebruik wordt gemaakt, terwijl de inzet van deelauto’s vooralsnog wat minder is dan we hadden verwacht, maar het is nog te vroeg om conclusies te trekken. Een campusbrede MaaS app helpt het gebruik wel te vergroten. ”
“Duurzaamheid is een bittere noodzaak”, vindt Marije Klomp, programmadirecteur duurzaamheid van de Radoud Universiteit. (Foto: Gerard van Bree)
Groeimodel
Omdat de gemeente Nijmegen vanaf 2025 op drie plekken zero emissie zones gaat instellen voor stadslogisitiek, onder andere in Heijendaal, moet ook de Radboud Universiteit nadenken over een slimmere bevoorrading en last mile deliveries zonder uitstoot. Concreet betekent dit dat de Radboud Universiteit sinds 2019 samen met de campuspartners samenwerkt in het living lab campus Heijendaal om die last mile naar de campus emissievrij te realiseren. In dit living lab wordt onder andere onderzoek gedaan of en in welke mate een stadshub bijdraagt aan deze doelstelling. Zo is er een aantal leveranciers die de goederen via de stadshub afleveren en deze emissievrij naar de campus vervoeren. Daarnaast wordt geëxperimenteerd met verschillende soorten emissievrij vervoer voor de transportbeweging op de campus zelf.
Onaantrekkelijk
Om binnen de organisatie een duurzame manier van denken en doen te stimuleren, gelooft Klomp vooral in het leuk en aantrekkelijk maken van duurzaamheid. Zo kunnen studenten aan het einde van de dag zogeheten too good to go-pakketjes ophalen met eten dat van de catering is overgebleven of zijn er wandelvergaderingen te boeken met een verantwoorde lunch to go. “Ook daar hebben we de schonere optie tot standaard verheven: alles is vegetarisch, tenzij je aangeeft dat je vlees wilt”, vertelt Klomp.
Niet alleen voor medewerkers, maar ook voor studenten die wat verder weg wonen, is de auto vaak de enige optie
“De grote kunst is om goed te weten hoe en waar je binnen de organisatie invloed kunt uitoefenen zodat mensen makkelijker voor de schoonste optie kiezen. Ik geloof namelijk absoluut niet in verbieden”, aldus Klomp. “Centraal beleid gewoonweg uitrollen heeft meestal weinig zin, omdat mensen dan alleen maar redenen gaan voelen om er tegenin te gaan. Waar ik in geloof is de duurzame opties aantrekkelijker maken dan de standaard opties én alles moet ingebed zijn in een gedeelde verantwoordelijkheid. We organiseren speciale dialoogsessies waarin we met elkaar bespreken wat redelijk en haalbaar is. Mensen houden van nature niet van verandering. Daar komt nog eens bij dat de meeste medewerkers het druk hebben en bang zijn dat ze er nog meer werk bij krijgen als ze ook nog duurzaam bezig moeten zijn. In gesprekken met de interne organisatie proberen we die vooroordelen te ontkrachten en bespreken we met elkaar wat redelijk en haalbaar kan zijn. Heeft het zin om per team of afdeling een bepaald CO2-budget in te stellen, zijn vragen die dan aan de orde. Alles begint bij de gezamenlijke verantwoordelijkheid om het beter en anders aan te pakken.”
Hoe & wat campus
Op de campus Heijendaal in Nijmegen, zijn behalve de Radboud Universiteit onder meer ook het Radboud Universitair Medisch Centrum, de HAN Hogeschool, de universiteitsbibliotheek en diverse faciliteiten gevestigd. Om de campus meer autoluw te krijgen en de CO2-uitstoot terug te dringen, wordt een mix aan mobiliteitsvormen ingezet om het verkeer zo duurzaam en gestroomlijnd mogelijk te laten verlopen: van deelfietsen tot deelauto’s, stepjes voor de zorgmedewerkers in het Radboudumc en uiteraard goede verbindingen met het OV.
